Mùa hè 2025 mở ra một giai đoạn hợp tác quốc tế đầy triển vọng giữa Việt Nam và Viện Liên hiệp Nghiên cứu Hạt nhân Dubna (JINR), với sự tham gia nghiên cứu của đoàn các nhà vật lý và kỹ sư Việt Nam tại Phòng thí nghiệm Các vấn đề Hạt nhân mang tên V.P. Dzhelepov (DLNP). Chuyến công tác này là kết quả của một quyết định chiến lược từ phía Việt Nam, nhằm tăng cường tiềm lực khoa học – công nghệ quốc gia trong lĩnh vực công nghệ hạt nhân và bức xạ.
Tại DLNP, các chuyên gia Việt Nam tham gia vào nhiều nhóm nghiên cứu quan trọng, trực tiếp làm việc trong các dự án nghiên cứu và học hỏi những kinh nghiệm chuyên sâu cần thiết để triển khai các chương trình khoa học và công nghệ trong nước. Giáo sư Tiến sĩ Lê Hồng Khiêm, điều phối viên của hợp tác Việt Nam – JINR, thành viên Hội đồng Khoa học của JINR, chia sẻ:
“Chính phủ Việt Nam đã nhiều lần khẳng định rằng khoa học và công nghệ là chìa khóa để đưa đất nước phát triển thịnh vượng và bền vững trong dài hạn. Theo định hướng phát triển này, ngân sách nhà nước dành cho khoa học – công nghệ liên tục được tăng cường. Một trong những ưu tiên chiến lược là phát triển và ứng dụng các công nghệ bức xạ và năng lượng hạt nhân.
Trong thời gian tới, Việt Nam dự kiến khởi động lại chương trình phát triển năng lượng hạt nhân từng bị tạm hoãn trước đây, đồng thời đẩy mạnh kế hoạch xây dựng Trung tâm Nghiên cứu khoa học công nghệ hạt nhân (CNST) với lò phản ứng nghiên cứu công suất 10 MW. Tuy nhiên, một thách thức lớn vẫn tồn tại – đó là tình trạng thiếu hụt nguồn nhân lực khoa học và kỹ thuật chất lượng cao.
Để giải quyết bài toán nhân lực, Việt Nam chủ trương tăng cường hợp tác với Viện Liên hiệp Nghiên cứu Hạt nhân Dubna. Một sáng kiến nổi bật là đề xuất của Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam (VAST) về việc thành lập phòng thí nghiệm chung JINR – VAST tại Việt Nam, tập trung vào ứng dụng bức xạ. Cơ sở này dự kiến được trang bị máy gia tốc cyclotron và máy gia tốc electron tuyến tính. Hiện dự án đang trong giai đoạn nghiên cứu tiền khả thi.
Phòng Thí nghiệm Các vấn đề Hạt nhân sở hữu nhiều hệ thống nghiên cứu hiện đại và tham gia các dự án nghiên cứu lớn, đóng vai trò quan trọng trong việc đào tạo thế hệ chuyên gia khoa học – kỹ thuật mới cho Việt Nam. Năm 2025, số lượng nhà nghiên cứu Việt Nam làm việc tại DLNP đã tăng lên đáng kể, thể hiện sự hợp tác ngày càng sâu rộng giữa hai bên.
Hiện nay, các nhà khoa học Việt Nam đang tham gia vào nhiều nhóm nghiên cứu tại DLNP, với các dự án có ý nghĩa thiết thực cho việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao trong nước. Các lĩnh vực nghiên cứu bao gồm: nghiên cứu vật liệu bằng chùm positron năng lượng thấp, hóa học phóng xạ, phát triển thiết bị y học hạt nhân, vật lý neutrino, và tham gia các thí nghiệm tại máy gia tốc NICA.”
Dưới sự dẫn dắt của Giáo sư Lê Hồng Khiêm, nhóm chuyên gia Việt Nam còn đề xuất các thí nghiệm mới về vật lý hạt nhân sử dụng máy gia tốc electron tuyến tính của DLNP. Một số thí nghiệm này dự kiến được triển khai ngay trong năm 2025.
Theo Giáo sư Khiêm, nhóm nghiên cứu Việt Nam cũng mong muốn được tiếp cận kênh nghiên cứu riêng của máy gia tốc để thực hiện các thí nghiệm phù hợp với định hướng ưu tiên nghiên cứu trong nước. Những thí nghiệm này không chỉ giới hạn trong lĩnh vực vật lý hạt nhân mà còn mở rộng sang các lĩnh vực khác như hóa học, sinh học và địa chất. Nhiều trường đại học và viện nghiên cứu Việt Nam cũng đã thông qua Giáo sư Khiêm bày tỏ mong muốn đẩy mạnh hợp tác với DLNP để cùng triển khai các dự án nghiên cứu khoa học chung.